L-IMKEJJEN TAL-BELT VALLETTA

IMKEJJEN TAL-BELT VALLETTA

u

 l-Laqmijiet Tagħhom

A *    B *    Ċ *    C *    D *   E *    F *

Ġ *    G *    GĦ *    H *    Ħ *    I *    J *    K *

L *    M *     N *     O *     P  *    Q *    R  *     S * 

T *     U *     V *    W *     X *     Ż *    Z *

Introduzzjoni

Dawk ta’ ċerta età żgur li jiftakru bosta ismijiet ta’ toroq u wesgħat fil-Belt Valletta li kienu magħrufa aktar bil-laqam milli b’isimhom. Kultant l-isem antik baqa’ jingħad, anki jekk l-isem tat-triq imbidel. Biex nagħti eżempju, minkejja li mis-snin sebgħin Triq ir-Repubblika bdiet tissejjaħ hekk, xorta waħda n-nies baqgħu jafuha bl-appellativ antik tagħha, jiġifieri, Kingsway, jew Strada Rjali.

L-ismijiet tat-toroq u l-pjazez tal-Belt, minn żmien l-Ordni ta’ San Ġwann sal-lum inbidlu kemm-il darba. Strada Rjali kienet imsejħa oriġinarjament, Strada San Giorgio. Misraħ ir-Repubblika, li ħafna minna jafuha bħala Pjazza Reġina, kienet oriġinarjament magħrufa bħala Piazza Tezoreria. Triq Melita kien jisimha Strada Pia, u fi żmien l-Ingliżi, Strada Britannica, jew Britannia Street.

Imkejjen oħra tal-Belt kienu u baqgħu magħrufa bl-isem ta’ xi binja jew knisja partikolari li hemm f’dawk l-inħawi. Hekk insibu li l-parti ta’ fuq ta’ Triq il-Merkanti, kienet magħrufa bħala ‘fuq San Ġakbu’, minħabba l-knisja żgħira u ħelwa li hemm kantuniera ma’ Triq Melita. ’L isfel fl-istess triq, wara l-Palazz, kien magħruf bħala ħdejn is-Suq, minħabba s-suq antik li kien ilu hemm minn żmien il-Kavallieri u li fis-seklu dsatax inbniet struttura tal-ġebel u ħadid fejn il-bejjiegħa kellhom il-bankarelli tagħhom. Partijiet minn Triq ir-Repubblika, kont tidentifikahom, mill-binjiet partikolari. Ngħidu aħna, meta tnejn jiftiehmu li jiltaqgħu qrib il-kantuniera ta’ Triq San Ġwann u Triq ir-Repubblika kienu jiftiehmu li se jiltaqgħu ‘ħdejn is-Savoy’, (għax hemm kien hemm żewġ swali taċ-ċinema b’dan l-isem. Inkella kienu jgħidu, ‘ħdejn tal-fjuri’ minħabba l-kjosk li kien hemm fil-qrib li kien ibigħ il-fjuri. Imbagħad, Pjazza San Ġorg, quddiem il-Palazz, fi żmien l-Ingliżi kienet dejjem magħrufa bħala l-Main Guard, minħabba l-binja li kienet isservi għalhekk. U nibqgħu sejrin hekk.  

Ismijiet u laqmijiet fi żmien Temi Zammit (1864 – 1935)

Fost il-bosta kitbiet li Temi Zammit ippubblika, insibu artikolett li jismu, ‘Il-Belt Valletta – Tifkiriet tal-Imgħoddi’. Dan l-artiklu deher wara mewtu, fil-ktieb, Ward Ta’ Qari Malti, (1936). Fih, Zammit jirrimarka kemm kienu imbidlu l-ismijiet ta’ ċerti akkwati tal-Belt Valletta.    

Fost dawn l-imkejjen, l-ewwel ma jsemmi hu  l-ambjent ta’ qrib il-fortizza ta’ Sant’Iermu. Hawn kienu jgħidulu, l-Ixprun, x’aktarx minħabba dik il-ponta tal-fortizza li tisporġi minn ġol-foss lejn id-direzzjoni tat-triq prinċipali tal-Belt. Zammit isemmi wkoll, l-Arċipiergu (hu jsejjaħlu l-Arċipierku). Hu jgħid li dan kien f’dik in-naħa ta’ ‘taħt il-Furmarija’, jiġifieri dawk it-toroq u l-binjiet qrib l-Isptar tal-Ordni, ‘s-Sagra Infermerija’.

A *    B *    Ċ *    C *    D *   E *    F *

Ġ *    G *    GĦ *    H *    Ħ *    I *    J *    K *

L *    M *     N *     O *     P  *    Q *    R  *     S * 

T *     U *     V *    W *     X *     Ż *    Z *

Żammit ikompli billi jgħid li fil-Belt kien hemm żewġ inħawi li kienu magħrufa bil-laqam skont ix-xogħol li kien isir fihom. Fi Triq San Kristofru, qrib il-knisja tal-Ġiżwiti, kien magħruf bħala ‘tas-siġġijiet’ għax hemm kien hemm min jaħdem is-siġġijiet, barra fit-triq. Imbagħad, Zammit isemmi x’imkien li ma jidentifikax sew, biss li x’aktarx hi Triq il-Mediterran preċiżament fuq naħa minnhom tal-Barrakka ta’ I’isfel magħruf bħala ‘tal-ħaddidin’ (illum is-sur tal-ħaddidin) għax hemm kien hemm jaħdmu bosta ħaddieda. Zammit jgħid li fi żmienu ftit kien għad fadal minnhom. Post ieħor li Zammit isemmi hu ‘l-iskola tal-ħabs’, riferenza għal dik il-binja qrib il-Barrakka ta’ Isfel li sal-1850 kienet għadha tintuża bħala ħabs. Fi żmien l-Ordni ta’ San Ġwann, din l-istess binja kienu jinqaflu fiha l-ilsiera, u għalhekk kienet ukoll magħrufa, bħala il-bagno.

Strada San Giuseppe kienet magħrufa bħala t-triq tal-Franċiżi. Imbagħad Zammit isemmi li fi Triq tal-Fran kien hemm wesgħa magħrufa bħala, d-Duwi Balli. Zammit jgħid li hemm kien hemm żewġ kolonni li fuq kull waħda minnhom kien hemm bħal balla tal-ġebel, u b’hekk din in-naħa tal-Belt issemmiet hekk. Aktar ’l isfel, kien hemm dak li hu jsejjaħ ‘il-Gett tal-Lhud’ u miegħu, ‘Bieb il-Lhud’, li jagħti għal mina tal-fossa, illum magħruf bħala Jews’ Sally Port.

Lejn Marsamxett, fejn tispiċċa Strada San Cristoforo, hemm kienu jgħidulu ‘fomm ir-riħ’, mid-dehra għax meta kien jonfoħ il-Majjistral dan kien jinħass sew f’dawk l-inħawi. Imbagħad qrib Pjazza San Ġorġ, kantuniera ma’ Triq l-Arċisqof, dik il-qasma tat-triq kellha laqam, kurjuż, ‘Tal-Fama’, riferenza għal kolonna li twaqqfet ad unur tal-Gran Mastru Verdala, meta fl-1588 dan kien imlaħħaq kardinal.

In-naħa tal-Port, lejn Ta’ Liesse, Zammit jgħid li kienu jgħidulu ‘fuq il-Ġgant’, minħabba l-istatwa ta’ Nettunu li kienet imqiegħda hemm fi żmien il-Gran Mastru Wignacourt. Din kienet tneħħiet minn hemm mill-Gvernatur Le Marchant, fl-1858, jiġifieri, sitt snin qabel ma twieled Zammit.

It-taraġ ta’ wara s-Suq kien magħruf bħala t-taraġ ‘tat-tiġieġ’, għax it-triq kienet maħnuqa b’gaġeġ bit-tiġieġ u tjur oħra lesti biex jinbiegħu. Il-parti ta’ Triq San Ġwann fejn ħafna jafuh bħala ‘t-triq tal-ganċ’ hawn kien magħruf bħala ‘n-niżla tal-ikkalzrati’ minħabba li l-bieb tal-ħabs tal-Qorti, (il-Klistanija) kien jinsab hawn. Dan il-bieb kien jintuża biex jinħarġu dawk ikkundanati għal mewt, biex l-ewwel idawruhom proċessjonalment matul bosta toroq u wara jittieħdu lejn ix-xagħra tal-Furjana biex jgħallquhom fuq il-forka.

Temi Zammit jagħlaq l-artiklu billi jfakkar li meta kien għadu tfal, bosta bħalu kienu jmorru jilagħabu f’post qrib Kastilja li kien magħruf bħala, ‘tal-ġinnastika’. Kien magħruf hekk għax hemm l-Ingliżi kienu bnew binja fejn bħala mod ta’ rilassament kienu jagħmlu l-eżerċizzju fiżiku. Zammit jgħid li l-binja twaqqet biex flokha ttela’ l-Vernon Institute. Flok il-Vernon llum hemm, il-Bank Ċentrali.

Tibdiliet oħra fl-ismijiet tal-inħawi fil-Belt 

Fil-kitba tiegħu Zammit jgħid li semma bosta ismijiet li fi żmienu kienu leħqu ntesew. Minn meta nkiteb l-artiklu sal-lum reġgħu saru bosta tibdiliet kemm fil-binjiet kif ukoll fl-ismijiet u l-laqmijiet tat-toroq u nħawi. Hawn taħt qiegħed inniżżel xi ismijiet,  xi wħud minnhom ġa imsemmija, biss b’tifsira aktar fil-wisa’, ta’ postijiet li hemm fil-Belt Valletta. Kif ser tinnutaw, ħafna minnhom jagħtu ħjiel tal-istorja li hi marbuta magħhom.

——

ARĊIPIELGU / ARĊIPIERGU, L-    Dan hu l-ambjent ta’ qrib il-knisja parrokkjali tal-Porto Salvo u l-Barrakka t’Isfel – għalkemm bħala parroċċa, hawn jagħmel ma’ San Pawl. Dari, hawn kienu jgħixu familji pjuttost foqra. Il-blokki tal-bini ta’ dawn l-inħawi twaqqgħu fl-1972, biss inbnew oħra ġodda u aqwa flokhom. Fil-kuntest urban, il-kelma ‘arċipiergu’ tfisser binja jew blokki ta’ bini. Intant, fl-Enciclopedia Treccani sibt din it-tifsira: complesso, raggruppamento ampio e irregolare di cose o persone. Unione (isole) di gruppi o comunità isolate una dall’altra affini di condizione socio-politiche.  

IL-BARRAKKA Ta’ FUQ u l-BARRAKKA Ta’ ISFEL  Il-ġonna tal-Barrakka ta’ Fuq u tal-Barrakka ta’ Isfel, oriġinarjmanent kellhom bħal-loġġa msaqqfa kull wieħed, li kienet toffri kenn lil min irid igawdi l-arja friska ġejja minn fuq il-baħar waqt li jitpaxxa bil-veduta tal-Port il-Kbir. L-eqdem miż-żewġ Barrakki hi dik ta’ naħa ta isfel, u fil-fatt kienet magħrufa bħala La Barracca Antica. Din fis-seklu dsatax kienet isservi lill-militar Ingliż bħala kamp tas-suldati. Il-Barrakka ta’ Fuq baqgħet tintuża bħala post ta’ sfog għall-pubbliku. Biss anki hawn l-Ingliżi sabu użu ieħor għalih, għaliex imlew il-ġnien bil-monumenti li jfakkru persuni li kienu jservu l-Imperu Ingliż. Hemm imfakkra wkoll xi traġedji li ġraw fuq il-baħar. Apparti minn hekk, il-Barrakka ta’ Fuq serva wkoll biex jindifen l-ewwel gvernatur Ingliż li miet f’Malta, Sir Thomas Maitland. Etim. Tal. Barracca: costruzione in legname, facilmente smontabile.

BARRIERA, IL-   It-triq ta’ fejn kien hemm l-imħażen ta’ Perellos, bejn il-pixkerija l-antika u dik aktar riċenti. Imsejħa hekk minħabba li fi żmien l-Ordni u fi żmien l-Ingliżi hawn kien hawn barriera tal-injam li kienet iżomm lin-nies milli jersqu viċin il-Parlatorju fejn kienu jinżlu l-vjaġġaturi minn fuq il-bastimenti, bħala prekawzjoni kontra l-mard infettiv.   

BIEB IL-LHUD    Dan isemmieh Temi Zammit u llum ukoll għadu magħruf hekk. Appellattiv ieħor għal dan l-ambjent hu ‘l-fossa’. F’xi kitba antika sibt li hawn kien magħruf ukoll bħala Bieb is-Saraċeni.

BLATA, FUQ IL-     It-triq u l-ambient ta’ Triq Marsamxett, taħt il-knisja tal-Ingliżi. Hawn fl-antik kien hawn bosta ħwienet tal-ħaddieda u ta’ dawk li jaħdmu l-karettuni.

DEHEB, IT-TRIQ TAD-    Minħabba n-numru ta’ ħwienet li jbigħu l-ġojjellerija, il-parti tat-Triq ta’ Santa Luċija, bejn Triq il-Merkanti u Triq ir-Repubblika, kienet u għadha magħrufa hekk fost in-nies.

DUWIBALLI / DIJUBALLI    Laqam li jirriferi għall-inħawi fin-naħa ta’ isfel tal-Belt, bejn Triq il-Funtana u Triq San Ġużepp lejn Triq L-Ifran. Din iż-żona kienet assoċjata mal-Mandraġġ. Dan l-appellattiv ingħata minħabba li fl-inħawi xi darba kien hemm żewġ balal tal-ġebel fuq plieri, simili bħal ma naraw f’Bieb il-Bombi, il-Furjana. Nafu b’ċertezza li fi żmien l-Ordni, Triq San Nikola kien kienet tissejjaħ, Strada due palle, u fi żmien il-Franċiżi, din it-triq żammet l-istess isem biss bil-Franċiż, Rue Deux Balles.  Sors: Valletta,  ta’ Michael Galea, 2011.

GANĊ,  IT-TRIQ  TAL-     Din hi dik il-parti ta’ Triq San Ġwann li minn Triq il-Merkanti, tagħti għan-niżla lejn Triq San Pawl. Dan il-laqam ingħata lil din it-triq minħabba ganċ kbir imdeffes fil-ħajt, ftit ’il bogħod mill-kantuniera ta’ Triq Il-Merkanti. Hawn min jgħid li dan il-ganċ twaħħal mal-ħajt fi żmien l-Ordni biex miegħu jdendlu b’ħabel, il-persuni kkundannati, minn fuq speċi ta’ ħoġor ħiereġ ’l barra li hemm fl-għoli tal-kantuniera. Hu fatt li fi żmien l-Ordni, ma’ din il-kantuniera li kienet tagħmel parti mill-Kastellanja, kien isir l-istrapado, jiġifieri, tip ta’ tortura fejn l-ikkundannat kien jintrabat, u jinġibed bil-ħbula biex jissussawlu l-ġogi. Hemm min jgħid ukoll li l-ganċ kien serva biex miegħu jintrabtu l-ħbula meta ttellgħu l-qniepen li hemm fil-kampnar tal-Konkatidral ta’ San Ġwann. Hemm ukoll xniegħa ħelwa, li fi żmien l-Ingliżi dawk impjegati man-Navy li kien jirnexxielhom jgħaddu mill-ħolqa tal-ganċ kienu jingħataw promozzjoni.

ĠENJU,  TRIQ    Dan hu isem li komunament kien jingħad flok Triq l-Inġinier. Triq u sqaq li jinsabu bejn Strada Mezzodi (Triq Nofsinhar) u l-Ġnien ta’ Hastings. Bl-Ingliż, dawn kienu msejħa, Sappers Street u Sappers Lane.

L-ILJUNI,  FUQ   Wesgħa li tagħti għal fuq Triq il-Lvant, int u nieżel mill-Barrakka ta’ Isfel lejn Victoria Gate. Hawn imsejjaħ hekk għax f’dan l-ambjent hemm żewġ pilastri li fuq kulll wieħed minnhom kien hemm statwa ta’ ljun qiegħed iżomm l-arma li tirrapreżenta l-Gran Mastru Manoel de Vilhena. Wieħed minn dawn il-pilastri kien fit-tarf ta’ Strada San Cristoforo (dan kien tneħħa) u l-ieħor li qiegħed ‘l isfel mill-kantuniera ta’ Triq l-Arċisqof.

LIESSE TA’    L-ambjent ta’ madwar il-knisja ddedikata lill-Madonna ta’ Liesse. Ara: PIXKERIJA.

LOĠOĠ, TAĦT Il-   Din hi dik it-triq dejqa u msaqqfa bejn Triq it-Teatru l-Antik u Triq Santa Luċija. F’nofs din it-triq hemm il-Bibljoteka Nazzjonali. Fi żmien l-Ordni din kien jisimha Strada Tezoreria. Fi żmien il-Franċiżi saret Rue D’Egalitè.  

MAŻŻRI, IT-TELGĦA TAL-   It-telgħa tal-Mażżri jew Mażri hi dik il-parti ta’ Triq San Pawl, li titla’ lejn Kastilja. Imsejħa hekk għax f’dawn in-naħat kien jinbiegħ il-qoton li kien ikun impurtat mill-Eġittu. Misr hu l-isem bl-Għarbi għall-Eġittu, u masri kienet riferenza għall-qoton li kien ikun impurtat minn hemm. Agius de Soldanis (1712 – 1770), jgħid hekk meta jispjega l-kelma masri: ‘[…] bejjiegħ tal-masri, venditore di lino […]’.

MANDRAĠĠ, IL-  Sa nofs is-seklu 20, dan kien ambjent partikolari tal-Belt, mibni ta’ ħorrox borrox fin-naħa tal-Punent tal-Belt Valletta, fuq ix-xaqliba ta’ Triq Marsamxett. Fih kien jinkorpora parti minn Triq San Mark, Triq Santa Luċija, u Triq San Patrizju. Oriġinarjment, il-Mandraġġ kellu jkun manderacchio, jiġifieri, menqa għall-bastimenti u bċejjeċ oħra tal-baħar tal-Ordni ta’ San Ġwann. Ix-xogħol waqaf nofs leħja meta t-tħaffir kien wasal f’ċertu fond. Bl-abbandun ta’ dan il-proġett il-ħofra kbira fil-blat li kienet leħqet tħaffret bdiet timtela b’binijiet ta’ kull tip, li bdew iservu ta’ kerrejja, mezzanini u kmamar żgħar, kollha ġo xulxin, b’konsegwenza li dan l-ambjent sar iffullat u maħmuġ. B’kollox, il-Mandraġġ kien jagħmel daqs 12,000 metru kwadru u fih laħaq kellu daqs 250 abitazzjoni li fihom kienu jgħixu 1,200 (H. Ganado, 1974). Biex tidħol fil-Mandraġġ, stajt jew tgħaddi minn daħla – bħal mina – imsejħa ta’ San Mark, magħrufa wkoll bħala taċ-Ċintura, inkella, kont tista’ tidħol minn mina oħra f’tarf Triq Santa Luċija, magħrufa bħala t-’tomba’ ta’ San Mark. Kont tista’ wkoll tidħol min-naħa ta’ Strada Zekka. Fil-Mandraġġ kien hemm triq waħda biss u li minnha kienu jinfirxu sqaqin dojoq u mudlama. F’Novembru tal-1948, ir-residenti tal-Mandraġġ kienu mġiegħla joħorġu minn hemm u ngħataw residenza alternattiva biex ftit snin wara l-binjiet kollha tal-Mandraġġ bdew jitwaqqgħu (Bonnici u Cassar, 2004). 

IL-MONTI / FUQ IL-MONTI    Sa għexur tas-snin ilu, in-nies kienet tassoċja dan l-isem mas-suq li kien jarma kuljum fi Triq il-Merkanti, bejn Triq it-Teatru l-Antik sa Triq San Ġwann. Biss, l-isem ta’ dan is-suq ittieħed minn binja li kienet isservi ta’ bank fejn wieħed kien jista’ jissellef il-flus minnu. Dan kien jissejjaħ il-Monte di Pietà, fondazzjoni li twaqqfet mill-Gran Mastru Fra Martin Garzes fl-1598, biex jgħin lil dawk li riedu jisselfu l-flus jagħmlu hekk b’mod legali flok jirrikorru għand l-użuraj għax dawn kien jiħdulhom imgħax fuq is-self ta’ mija fil-mija. Minn din l-istituzzjoni twaqqfet oħra, il-Monte della Redenzione degli Schiavi. Dan kien fond stabbilit biex jitħallas il-flus dovut biex  jinġiebu lura dawk il-Maltin u Kavallieri tal-Ordni li kienu nqabdu ilsiera. Dan il-fond kien twaqqaf fl-1607, fi żmien il-Gran Mastru Alof de Wignacourt. Illum kull suq tat-triq jissejjaħ ‘il-Monti’, bħal meta ngħidu, il-Monti ta’ nhar ta’ Tlieta.

IMTIEĦEN FUQ L-   L-akkwati tal-Ġnien ta’ Hastings, fuq is-swar ta’ San Mikiel li jħarsu lejn il-Port ta’ Marsamxett. Hawn kien imsejjaħ hekk għax darba kien hawn żewġ imtieħen li llum ma għadhomx jeżistu. Qrib tagħhom għad hemm il-pedestal tal-Gvernatur Frederick Cavendish Ponsonby

NIX  MANĠARI    Din il-frażi kienet u għadha l-laqam ta’ trejqa mtarrġa li hemm fuq il-lemin, qabel ma tidħol mix-xatt ħdejn ta’ Liesse minn Victoria Gate. Hemm kienu jintasbu nies foqra, jittalbu l-flus mingħand il-baħrin u n-neguzjanti hekk kif dawn kienu jgħaddu minn ħdejhom. It-tallaba kienu jittantaw lil kull min ikun għaddej billi jlissnu l-kliem ‘nix mangiari’. Il-kelma ‘nix’ tintuża sal-lum b’mod kollokju ħafna mill-Ġermaniżi flok nichts li tfisser ‘xejn’ waqt li mangiar ġejja mit-Taljan. Dan it-taraġ u t-tallaba jsemmuhom bosta kittieba antiki, fosthom, Thomas MacGill fil-ktieb tiegħu, Handbook, or Guide to Strangers Visiting Malta (1839) u George Percy Badger, f’Description of Malta and Gozo (1838).

PIXKERIJA   Il-post fejn jinġieb il-ħut li jinqabad bi kwantità biex jinbiegħ lill-bejjiegħa tal-grossa. L-ewwel pixkerija li nafu biha kienet inbniet eżattament ħdejn il-Knisja ta’ Liesse, ix-xatt tal-Belt. L-istruttura kienet mibnija forma ta’ exedra – arkati li joffru d-dell mix-xemx biex il-post u l-ħut li jinbiegħ hemm iżomm frisk kemm jista’ jkun.

PJAZZA ĊELSI     Dan kien il-laqam ta’ Pjazza Indipendenza, fejn hemm il-Katidral tal-Ingliżi. Mhux ċar għaliex din kienet tissejjaħ hekk. Hawn minn jgħid li f’din il-pjazza kien hawn siġra taċ-ċawsli u l-laqam ingħata b’hekk.

PUTIRJAL  Dan hu l-ambjent li jmiss immedjatament mad-daħla tal-Belt Valletta. Oriġinarjament, hawn kien magħruf bħala, Porta San Giorgio. Aktar tard fi żmien l-Ordni, din id-daħla bdiet tissejjaħ ukoll Porta Reale, jiġifieri, il-bieb prinċipali u l-istess it-triq li saret Strada Rjali. Biż-żmien, anki l-knisja ta’ San Franġisk (tal-Franċiskani Minuri) li hemm daqs 200 metru ’il ġewwa fi Triq ir-Repubblika, bdiet tissejjaħ, il-knisja ‘ta’ Putirjal’ għax hi pjuttost qrib dan l-ambjent.

STRADA STRETTA     Fi żmien l-Ingliżi, Strada Stretta bdiet timtela bil-lukandi żgħar. Imbagħad aktar tard bdew anki jinfetħu ħwienet tax-xorb fejn mijiet ta’ baħrin, kienu jmorru jqattgħu s-serati tagħhom jixorbu, jieklu u jgawdu l-mużika li kienet tindaqq fil-ħwienet. Matul is-seklu għoxrin sas-snin sebgħin, dik il-parti tat-triq wara l-Main Guard kienet magħrufa sew għat-tbahrid u l-istorbju u l-ġlied li kien ikun hemm fis-sigħat ta’ billejl. L-Ingliżi kienu laqmu din il-parti ta’ Strada Stretta bħala ‘the Gut’. 

IXPRUN, FUQ  L-   L-isem ta’ ambjent lejn il-ponta tal-Belt Valletta. Temi Zammit isemmieh fir-rakkont tiegħu, ‘Pina’, ‘[…] Pina kienet l-aktar mara magħrufa ta’ fuq l-Ixprun fil-ħâra ta’ Sant’Iermu […]’. Proprjament, il-kelma xprun tista’ tfisser niggieża tal-ħadid forma ta’ stilla, li tkun imwaħħla maż-żarbun tar-rikkieb li juża biex inigges iż-żiemel f’ġenbu biex dan jitħarrek.  Sors: Nies Bla Sabar, u Stejjer Oħra, miġbura minn Toni Cortis.

IŻ-ŻENQA   Fil-kitba tiegħu, dwar l-ismijiet u l-laqmijiet tal-Belt Valletta, Temi Zammit jgħidilna li fi żmienu kien hemm niżla qrib il-Ġnien ta’ Hastings li kienet magħrufa bħala ‘ż-Żenqa’. Fil-Malti antik, ‘żenqa’ kien isem ieħor għal ‘triq’.

Martin Morana

30 ta’ Lulju, 2023

Ħajr lil Michael Cassar ta’ bosta informazzjoni li ma sibtx fil-kotba.

http://www.kliemustorja.com

BIBLIOGRAFIJA

Bonnici Joseph u Cassar Michael. Chronicles of 20^th Century Malta. Book Distributors Ltd. 2004.

Cortis Tony, Temi Zammit – Nies Bla Sabar u stejjer oħra. Publikazzjoni Merlin Library Ltd. 1987.

Degiorgio Roger, A City by an Order. Progress Press Co. Ltd. 1985.

Galea Michael, Valletta – Statues, Niches – Small Churches – Public Fountains, Public Clocks – Monuments – Marble Tablets. Allied Publications, 2011.

Ganado Herbert, Rajt Malta Tinbidel, L-ewwel Volum. Interprint. 1977.

Temi Zammit, ‘Il-Belt Valletta – Tifkiriet tal-Imgħoddi’, Ward ta’ Qari Malti (1936).

Pubblikazzjonijiet tal-istess awtur  –  ikklikkja hawn: 

https://kliemustorja.com/informazzjoni-dwar-pubblikazzjonijiet-ohra-tal-istess-awtur/